Dr. Burak Hacıhanefioğlu

polikistikover.net internet sitesinde yer alan tıp içerikli yazı ve videoların tümü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Burak Hacıhanefioğlu tarafından hazırlanmış olup, telif hakları yasal koruma altına alınmıştır. İzinsiz kaynak gösterilerek dahi başka bir yerde yayınlanamaz.

İnsan vücudunu kas, yağ, su ve kemik oluşturmaktadır. Kas ile yağ beslenme biçimi ve hareket miktarına bağlı olarak birbirine dönüşebilmektedir. Kas (İskelet kası) miktarı arttıkça yağ miktarı azalmaktadır (1).  Kaslar yağları enerji (kalori) olarak kullanarak yağların azalmasına neden olmaktadır. Kas fazla miktarda ise hareket fazla olmasa bile kas miktarı ile doğru orantılı olarak daha fazla miktarda yağ enerji (kalori) olarak tüketilmektedir. Buna karşılık yağlar kaslardan çok daha az miktarda enerji (kalori) harcadığı için kas miktarı az ve yağ miktarı fazla olan kişilerde metabolizma hızı yavaşlamakta ve bunun sonucunda yağlanma miktarı zaman içinde gittikçe artmaktadır. 

Polikistik over sendromu olan kadınlarda vücut kas ve yağ miktarları ve dağılımları;

1-Vücutlarında toplam yağ miktarı fazla ve kas miktarı az olan şişman veya fazla kilolu kadınlarda kol ve bacakta bulunan kas miktarının karın ve bel bölgesinde bulunan kas miktarından daha fazla olduğu görülmektedir (erkek tipi kaslanma). Buna karşılık vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının kalça ve bacakta bulunan yağ miktarından daha fazla olduğu görülmektedir (erkek tipi yağlanma).

2-Vücutlarında toplam kas miktarı normal veya fazla olan buna karşılık yağ miktarı normal veya az olan normal kilolu veya zayıf kadınlarda erkek tipi kaslanma olsun ya da olmasın vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının arttığı, vücudun alt kısmında yani kalça ve bacakta bulunan yağ miktarının azaldığı görülmektedir (erkek tipi yağlanma).

3- Vücutlarında toplam yağ ve kas miktarı normal seviyede olan normal kilolu ve zayıf  kadınlarda karın ve bel bölgesinde bulunan kas miktarının  kol ve bacakta bulunan kas miktarından daha fazla olduğu görülmektedir (kadın tipi kaslanma). Buna karşılık vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının kalça ve bacakta bulunan yağ miktarından daha az olduğu görülmektedir (kadın tipi yağlanma).

Yüksek kas aktivitesine ihtiyaç duyan kadın sporcular tarafından doping amacıyla dışarıdan alınan ya da polikistik over sendromu’nda vücudun kendisinin fazla miktarda ürettiği erkeklik hormonları (testosteron, dihidrotestosteron) kas (iskelet kası) miktarını ve kas kuvvetini (gücü) arttırmaktadır (2,3,4,5,6). Sporcu olmayan, hareketsiz kadınlarda dahi erkeklik hormonu miktarı arttıkça kas miktarı da artmakta olup vücutta bulunan kas ve yağların dağılımı değişmektedir (1). Erkeklik hormonu miktarı arttıkça karın ve bel bölgesinde bulunan kas miktarı azalmakta, kol ve bacak kas miktarı artmaktadır (erkek tipi kaslanma). Buna karşılık vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarı artmakta, vücudun alt kısmında yani kalça ve bacakta bulunan yağ miktarı azalmaktadır (erkek tipi yağlanma) (17,18).

Ergenlik dönemine (puberte) kadar erkeklik hormonları (testosteron) kız ve erkeklerde aynı miktarlarda üretilmektedir (7). Ergenlik döneminin başlamasıyla birlikte erkeklerin testislerinde kızlardan 20 kat fazla miktarda erkeklik hormonu (testosteron) üretilmeye başlanmaktadır (7). Fazla miktarda üretilen testosteron hormonu kas miktarı ve kas gücünün erkeklerde kadınlardan daha fazla olmasına neden olmaktadır (8). Erkeklerin çok büyük çoğunluğunda testosteron hormonu alt sınır olarak kabul edilen 7.7 nmol/l (222 ng/dl) den fazla miktardadır (3,9,10). Kadınların çok büyük çoğunluğunda ise testosteron hormonu 1.7 nmol/l (49 ng/dl)  den daha az miktardadır (3,11,12).

Doping amacıyla dışarıdan erkeklik hormonu alan veya erkekten kadına cinsiyet değişikliği geçiren kadınlarda testosteron hormonu 5 nmol/l (144 ng/dl) den fazla miktarda bulunmaktadır. Vücudunda kendiliğinden fazla miktarda erkeklik hormonu üretilen polikistik over sendromu olan kadınların çok büyük çoğunluğunda (%99) ise testosteron hormonu 5 nmol/l (144 ng/dl) den daha fazla miktarda değildir (13,14,15,16).

Polikistik over sendromu yoğun spor yapan kadınlarda özellikle yüksek kas aktivitesine ihtiyaç duyulan atletizm sporlarında (yüzme, koşu, tenis, dans gibi) normal toplumda görüldüğü 0randan 4-5 kat daha fazla miktarda görülmektedir (21,26,27).

1-Polikistik over sendromu atletizm sporcularında (yüzme, koşu, tenis, dans gibi) adet gecikmesi veya adet olamama şeklinde görülen adet düzensizliğinin en sık nedenidir (19,20,21,22).

2-Atletizm sporcularında adet düzensizliğinin sık görülen diğer nedeni vücutlarında yağ miktarının azalmasına bağlı olarak ortaya çıkan enerji (kalori) yetersizliğidir (23,24,25). Enerji yetersizliği beyin (hipotalamus) den salgılanan hormonların (GnRH) engellenmesi sonucunda yumurta büyümesi ve yumurtlamanın durmasına neden olmaktadır. Yumurta büyümesi ve yumurtlamanın durması adet gecikmesi veya adet olamama şeklinde görülen adet düzensizliğine neden olmaktadır(23,24,25).

Adet düzensizliği ve tüylenme artışı gibi herhangi bir şikayeti olmayan (asemptomatik) sadece erkeklik hormonları (testosteron) kanda fazla miktarda ölçülen ergenlik döneminde bulunan atletizm sporcularının (yüzme, koşu, tenis, dans gibi) yarıya yakınında polikistik over sendromu olduğu görülmüştür (26).

Polikistik over sendromu’ nun yüksek kas aktivitesi gerektiren spor dallarında avantaj sağlaması nedeniyle bu spor dallarında başarılı olan kadınların arasında polikistik over sendromu olan kadınlar oldukça fazla miktarda bulunmaktadır.

Kaynaklar

1-Relationships among serum testosterone levels, body fat and muscle mass distribution in women with polycystic ovary syndrome. Douchi T, Yoshimitsu N, Nagata Y. Endocr J. 2001 Dec;48(6):685-9.

2-Testosterone action on skeletal muscle. Herbst KL, Bhasin S. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2004 May;7(3):271-7.

3-Circulating Testosterone as the Hormonal Basis of Sex Differences in Athletic Performance. Handelsman DJ, Hirschberg AL, Bermon S. Endocr Rev. 2018 Oct 1;39(5):803-829.

4-Women with polycystic ovary syndrome have greater muscle strength irrespective of body composition. Kogure GS, Silva RC, Picchi Ramos FK, Miranda-Furtado CL, Lara LA, Ferriani RA, Dos Reis RM. Gynecol Endocrinol 2015 Mar;31(3):237-42.

5-Anabolic steroid use and perceived effects in ten weight-trained women athletes. Strauss RH, Liggett MT, Lanese RR. JAMA. 1985 May 17;253(19):2871-3.

6-Hormonal doping and androgenization of athletes: a secret program of the German Democratic Republic government. Franke WW , Berendonk B. Clin Chem. 1997 Jul;43(7):1262-79.

7-Assessment of circulating sex steroid levels in prepubertal and pubertal boys and girls by a novel ultrasensitive gas chromatography-tandem mass spectrometry method. Courant F, Aksglaede L, Antignac JP, Monteau F, Sorensen K, Andersson AM, Skakkebaek NE, Juul A, Bizec BL. J Clin Endocrinol Metab. 2010 Jan;95(1):82-92.

8-Sex differences in athletic performance emerge coinciding with the onset of male puberty. Handelsman DJ. Clin Endocrinol (Oxf). 2017 Jul;87(1):68-72.

9-Harmonized Reference Ranges for Circulating Testosterone Levels in Men of Four Cohort Studies in the United States and Europe. Travison TG, Vesper HW, Orwoll E, Wu F, Kaufman JM, Wang Y, Lapauw B, Fiers T, Matsumoto AM, Bhasin S. J Clin Endocrinol Metab. 2017 Apr 1;102(4):1161-1173.

10-Adult testosterone and calculated free testosterone reference ranges by tandem mass spectrometry. Neale SM, Hocking R, Biswas M, Turkes A, Rees D, Rees DA, Evans C. Ann Clin Biochem. 2013 Mar;50(Pt 2):159-61.

11-Age-specific reference ranges for serum testosterone and androstenedione concentrations in women measured by liquid chromatography-tandem mass spectrometry. Haring R, Hannemann A, John U, Radke D, Nauck M, Wallaschofski H, Owen L, Adaway J, Keevil BG, Brabant G. J Clin Endocrinol Metab. 2012  Feb;97(2):408-15.

12-Serum androgen profile and physical performance in women Olympic athletes. Eklund E, Berglund B, Labrie F, Carlström K, Ekström L, Hirschberg AL. Br J Sports Med. 2017 Sep;51(17):1301-1308.

13-Defining Hyperandrogenism in Women With Polycystic Ovary Syndrome: A Challenging Perspective. Pasquali R, Zanotti L, Fanelli F, Mezzullo M, Fazzini A, Morselli Labate AM, Repaci A, Ribichini D, Gambineri A. J Clin Endocrinol Metab. 2016 May;101(5):2013-22.

14-Total testosterone assays in women with polycystic ovary syndrome: precision and correlation with hirsutism. Legro RS, Schlaff WD, Diamond MP, Coutifaris C, Casson PR, Brzyski RG, Christman GM, Trussell JC, Krawetz SA, Snyder PJ,Ohl D, Carson SA, Steinkampf MP, Carr BR, McGovern PG, Cataldo NA, Gosman GG, Nestler JE, Myers ER, Santoro N, Eisenberg E, Zhang M, Zhang H. J Clin Endocrinol Metab. 2010 Dec;95(12):5305-13.

15-Implications of Androgen Assay Accuracy in the Phenotyping of Women With Polycystic Ovary Syndrome. Tosi F, Fiers T, Kaufman JM, Dall’Alda M, Moretta R, Giagulli VA, Bonora E, Moghetti P. J Clin Endocrinol Metab. 2016 Feb;101(2):610-8.

16-Performance of mass spectrometry steroid profiling for diagnosis of polycystic ovary syndrome. andelsman DJ, Teede HJ, Desai R, Norman RJ, Moran LJ. Hum Reprod. 2017  Jul 1;32(7):1540.

17-Changes in body composition with danazol therapy. Bruce R, Lees B, Whitcroft SI, McSweeney G, Shaw RW, Stevenson JC.Fertil Steril. 1991 Sep;56(3):574-6.

18-Long-term testosterone administration increases visceral fat in female to male transsexuals. Elbers JM, Asscheman H, Seidell JC, Megens JA, Gooren LJ.J Clin Endocrinol Metab.  1997 Jul;82(7):2044-7.

19-Menstrual dysfunction in swimmers: a distinct entity. Constantini NW, Warren MP. J Clin Endocrinol Metab. 1995 Sep;80(9):2740-4.

20-Hyperandrogenism may explain reproductive dysfunction in olympic athletes. Hagmar M, Berglund B, Brismar K, Hirschberg AL. Med Sci Sports Exerc. 2009 Jun;41(6):1241-8.

21-The relation between athletic sports and prevalence of amenorrhea and oligomenorrhea in Iranian female athletes. Dadgostar H, Razi M, Aleyasin A, Alenabi T, Dahaghin S.Sports Med Arthrosc Rehabil Ther Technol. 2009 Jul 30;1(1):16.

22-Diurnal profiles of testosterone and pituitary hormones suggest different mechanisms for menstrual disturbances in endurance athletes. Rickenlund A, Thorén M, Carlström K, von Schoultz B, Hirschberg AL. J Clin Endocrinol Metab. 2004 Feb;89(2):702-7.

23-The effects of intense exercise on the female reproductive system. Warren MP, Perlroth NE.J Endocrinol. 2001 Jul;170(1):3-11.

24-The female athlete triad: do female athletes need to take special care to avoid low energy availability? Loucks AB , Stachenfeld NS, DiPietro L. Med Sci Sports Exerc. 2006 Oct;38(10):1694-700.

25-Defects in pulsatile LH release in normally menstruating runners. Cumming DC, Vickovic MM, Wall SR, Fluker MR. J Clin Endocrinol Metab. 1985Apr;60(4):810-2.

26-Hyperandrogenism among elite adolescent female athletes. Eliakim A, Marom N, Galitskaya L, Nemet D. J Pediatr Endocrinol Metab. 2010 Aug;23(8):755-8.

27-Hyperandrogenicity is an alternative mechanism underlying oligomenorrhea or amenorrhea in female athletes and may improve physical performance. Rickenlund A, Carlström K, Ekblom B, Brismar TB, von Schoultz B, Hirschberg AL.Fertil Steril. 2003  Apr;79(4):947-55.