Polikistik Over Sendromu’nun Çeşitleri (Alt Grupları)

Dr. Burak Hacıhanefioğlu

polikistikover.net internet sitesinde yer alan tıp içerikli yazı ve videoların tümü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Burak Hacıhanefioğlu tarafından hazırlanmış olup, telif hakları yasal koruma altına alınmıştır. İzinsiz kaynak gösterilerek dahi başka bir yerde yayınlanamaz.

Polikistik over sendromu’nda yumurta gelişiminin yavaş olması veya olmaması nedeniyle adet kanamasının gecikmesi veya olmaması, hamile kalmakta zorluk yaşanması, kalınlaşan rahim iç tabakasının dökülerek atılması sonucunda uzun süre devam eden, yoğun miktarda, koyu renkli, pıhtılı kanamalar görülebilmektedir. Erkeklik hormonlarının üretiminin veya etkinliğinin artması sonucunda tüylenme artışı, sivilce, ciltte yağlanma, saç dökülmesi, kötü kokulu ve fazla miktarda terleme, göğüs gelişiminde gerilik, klitoris büyümesi, erkek tipi kaslanma, erkek tipi yağlanma ve insülin direncine bağlı olarak da cilt renginde koyulaşma ve et benleri görülebilmektedir(1,2,3,4,5,12).

Polikistik over sendromu olan kadınların ancak küçük bir kısmında bu şikayetlerin hepsi aynı kişide görülmekte iken büyük çoğunluğunda şikayetler kişiden kişiye göre farklılık göstermektedir(1,2,3,4,5,12). Örneğin: tüylenme artışı, sivilce, ciltte yağlanma artışı ve saç dökülmesi bir kişide ön planda görülürken; adet kanamasının gecikmesi ve hamile kalmakta zorluk yaşanması başka bir kişide görülmekte; uzun süre devam eden, yoğun miktarda, pıhtılı kanamalar, cilt renginde koyulaşma ve et benleri başka bir kişide görülmektedir(1,2,3,4,5,12).

Polikistik over sendromu olan kadınların bir bölümünde ise yukarıda belirtilen şikayetlerin hiçbiri görülmemektedir. Çünkü bu kişilerde polikistik over sendromu’nun bulgu ve belirtileri gizli kalmaktadır. Örneğin: Hamile kalmakta zorluk yaşamakta olan bu kişilerde yumurta gelişimi ve yumurtlama olmadığı halde fiziksel olarak rahim iç zarının dökülmesine bağlı olarak her ay düzenli adet kanaması olabilmektedir. Polikistik over sendromu olan başka bir grup kadında ise fazla miktarda erkeklik hormonu üretilmesine rağmen ciltte bulunan kıl köklerinin ve yağ bezlerinin sayısının doğuştan (genetik) az olması nedeniyle tüylenme artışı, sivilce, ve saç dökülmesi şikayetleri görülmemektedir. Hiçbir şikayeti olmayan diğer bir grup kadında ise başka bir nedenden dolayı yapılan ultrasonografi sırasında tesadüfen yumurtalıklarında polikistik over görünümü olduğu anlaşılmaktadır(1,2,3,4,5,12).

Polikistik Over Sendromu Tedavisinde Doğum Kontrol Hapı Kullanılması Doğru Değildir…

∗ Polikistik over sendromu’nda 3 özelliğe bakılarak gruplar belirlenmektedir. Bu özelliklere göre polikistik over sendromu olan kadınlar 3 ana gruba ayrılmaktadır(2,3);

1- Erkeklik hormonu (Androjen) durumu

2-Yumurta büyümesi ve yumurtlama durumu

3-Ultrasonda yumurtalıkların görünümü

Grupları belirleyen bu 3 özelliğin dışında  Kilo fazlalığı, şişmanlık, insülin direnci, şeker (glukoz) intoleransı, şeker hastalığı (Diabetes Mellitus), postprandial hipoglisemi (yemekten bir süre sonra kan şekerinin düşmesi) polikistik over sendromu’nda sık görülen ve tedavi seçeneğini etkileyen diğer özelliklerdir. Polikistik over sendromu’nda her alt gruba farklı tedavi seçenekleri uygulanmaktadır. Bu nedenle kişinin hangi gruba girdiğinin tedavi öncesinde belirlenmesi gerekmektedir(6,7,8,9,10,11).

∗Grupların özellikleri ve her gruba uygun hasta örnekleri aşağıda verilmiştir(1,2,3,4,5);

Grup-A

A grubunu 2 alt grup (A1, A2) oluşturur;

A1 1-Androjen (Erkeklik hormonu) durumu; Hiperandrojenizm: androjenlerin (testosteron,  gibi) etkilerinin fazla olduğunu gösteren tüylenme artışı, erkek tipi saç dökülmesi, ciltte yağlanma ve sivilce gibi şikayetler mevcuttur.

ve/veya

Hiperandrojenemi: androjenlerin (testosteron, androstenedion, DHEAS) ve/veya onların dönüştüğü en güçlü erkeklik hormonu (androjen) olan dihidrotestosteron ve/veya dihidrotestosteron hormonunun yıkım ürünü (metabolit) olan 3 α- androstanediol glucuronide miktarlarının kan dolaşımında yüksek ölçülmesi durumu mevcuttur.

2-Yumurta büyümesi ve yumurtlama; Anovulasyon: yumurta büyümesi yok veya Oligoovulasyon: yumurtanın yavaş gelişimi mevcuttur.

3-Ultrasonda yumurtalıkların görünümü: Her iki yumurtalıkta da polikistik over görünümü mevcuttur.

Örnek; 85 kg, 168 cm, çene, boyun ve üst bacak iç kısımlarında tüylenme artışı, ağız çevresi ve yanak bölgesinde kistik iltihaplı sivilceler, koltuk altında deriye sapla bağlı et benleri ve boyun ve kasık bölgelerinde cilt renginde kararma (siyahlaşma) var. 2-3 ayda bir 5-6 gün süren adet kanamaları oluyor. Kan tahlilinde insülin direnci ve erkeklik hormonlarının fazla miktarda olduğu saptandı. Ultrasonda yumurtalıkları polikistik over görünümünde.

A2 1-Androjen (Erkeklik hormonu) durumu; Hiperandrojenizm: androjenlerin (testosteron gibi) etkilerinin fazla olduğunu gösteren tüylenme artışı, erkek tipi saç dökülmesi, ciltte yağlanma ve sivilce gibi şikayetler mevcuttur.

ve/veya

Hiperandrojenemi: androjenlerin (testosteron gibi) ve/veya aktif androjenlerin dihidrotestosteron kan düzeylerinin yüksek ölçülmesi durumu mevcuttur.

2-Yumurta büyümesi ve yumurtlama; Anovulasyon: yumurta büyümesi yok veya Oligoovulasyon: yumurtanın yavaş gelişimi mevcuttur.

3-Ultrasonda yumurtalıkların görünümü: Yumurtalıklar normal görünümde ve polikistik over görünümü  mevcut değildir.

Örnek; 53 kg, 165 cm, göğüs çevresi, göğüs arası ve alt karın bölgelerinde tüylenme artışı var. 1,5-2 ayda bir 4-5 gün süren adet kanamaları oluyor. Kan tahlilinde insülin direnci ve erkeklik hormonlarının normal miktarda olduğu saptandı. Ultrasonda yumurtalıkları normal görünümde.

GRUP-B

1-Androjen (Erkeklik hormonu) durumu; Hiperandrojenizm: androjenlerin (testosteron gibi) etkilerinin fazla olduğunu gösteren tüylenme artışı, erkek tipi saç dökülmesi, ciltte yağlanma ve sivilce gibi şikayetler mevcut değildir.

ve

Normoandrojenemi: androjenlerin (testosteron gibi) ve/veya aktif androjenlerin (dihidrotestosteron) kan düzeyleri normaldir.

2-Yumurta büyümesi ve yumurtlama; Anovulasyon: yumurta büyümesi yok veya Oligoovulasyon: yumurtanın yavaş gelişimi mevcuttur.

3-Ultrasonda yumurtalıkların görünümü: Her iki yumurtalıkta da polikistik over görünümü mevcuttur.

Örnek; 82 kg, 163 cm, tüylenme artışı sorunu yok. 3-4 ayda bir 7-8 gün süren adet kanamaları oluyor. Kan tahlilinde insülin direnci ve erkeklik hormonlarının normal miktarda olduğu saptandı. Ultrasonda yumurtalıkları polikistik over görünümünde.

GRUP-C

1-Androjen (Erkeklik hormonu) durumu; Hiperandrojenizm: androjenlerin (testosteron gibi) etkilerinin fazla olduğunu gösteren tüylenme artışı, erkek tipi saç dökülmesi, ciltte yağlanma ve sivilce gibi şikayetler mevcuttur.

ve/veya

Hiperandrojenemi: androjenlerin (testosteron gibi) ve/veya aktif androjenlerin (dihidrotestosteron) kan düzeylerinin yüksek ölçülmesi durumu mevcuttur.

2-Yumurta büyümesi ve yumurtlama; Ovulasyon: yumurta büyümesi ve yumurtlama mevcuttur.

3-Ultrasonda yumurtalıkların görünümü: Her iki yumurtalıkta da polikistik over görünümü mevcuttur.

Örnek; 54 kg, 168 cm, çene, sırt ve omuz, kol ve bacak bölgelerinde tüylenme artışı ve cinsel istek (libido) artışı ile birlikte agresif, saldırgan, gergin, sinirli ve öfkeli davranış özellikleri var. Her ay 4-5 gün süren düzenli adet kanamaları oluyor. Kan tahlilinde insülin direncinin olmadığı ve buna karşılık erkelik hormonlarının fazla miktarda olduğu saptandı. Ultrasonda yumurtalıkları polikistik over görünümünde.

Kaynaklar

1-Zawadski JK, Dunaif A. Diagnostic criteria for polycystic ovary syndrome;towards a rational approach. In: Dunaif A, Givens JR, Haseltine F, editors. Polycystic ovary syndrome. Vol. 1992. Boston, MA: Black-well Scientific; 1992. pp. 377–84.

2-Rotterdam ESHRE/ASRM-sponsored PCOS Consencus Workshop Group. Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks relatedto polycystic ovary syndrome. Fertil Steril. 2004 Jan;81(1):19-25.

3- Rotterdam ESHRE/ASRM-sponsored PCOS Consencus Workshop Group. Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and long-term health risks related to polycystic ovary syndrome.  Hum Reprod. 2004 Jan;19(1):41-7.

4-The Androgen Excess and PCOS Society criteria for the polycystic ovary syndrome: the complete task force report. Azziz R, Dewailly D, Diamanti-Kandarakis E, Escobar-Morrreale HF, Futterweit W, Janssen OE, Legro RS, Norman RJ, Taylor AE, Witchel SF. Fertil Steril. 2009 Feb;91(2):456-88.

5-Amenorrhea associated with bilateral polycystic ovaries. Stein IF, Leventhal ML. Am J Obstet Gynecol. 1935, 29(2):181-191.

6-Overweight, obesity and central obesity in women with polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Lim SS, Davies MJ, Norman RJ, Moran LJ. Hum Reprod Update. 2012 Nov-Dec;18(6):618-37.

7-   Prevalence and predictors of risk for type 2 diabetes mellitus and impaired glucose tolerance in polycystic ovary syndrome: a prospective, controlled study in 254 affected women.Legro RS, Kunselman AR, Dodson WC, Dunaif A. J Clin Endocrinol Metab. 1999 Jan;84(1):165-9.

8-Insulin resistance and the polycystic ovary syndrome: mechanism and implications for pathogenesis. Dunaif A. Endocr Rev. 1997 Dec;18(6):774-800.

9-Excessive insulin receptor serine phosphorylation in cultured fibroblasts and in skeletal muscle. A potential mechanism for insulin resistance in the polycystic ovary syndrome. Dunaif A, Xia J, Book CB, Schenker E, Tang Z. J Clin Invest. 1995 Aug;96(2):801-10.

10-Ethnicity, obesity and the prevalence of impaired glucose tolerance and type 2 diabetes in PCOS: a systematic review and meta-regression. Kakoly  NS, Khomami MB, Joham AE, Cooray SD, Misso ML, Norman RJ, Harrison CL, Ranasinha S, Teede HJ, Moran LJ. Hum Reprod Update. 2018 Jul 1;24(4):455-467.

11-Correlation of hyperandrogenism with hyperinsulinism in polycystic ovarian disease. Burghen GA, Givens JR, Kitabchi AE. J Clin Endocrinol Metab. 1980 Jan;50(1):113-6.

12-Polycystic ovary syndrome: the spectrum of the disorder in 1741 patients. Balen AH , Conway GS, Kaltsas G, Techatrasak K, Manning PJ, West C, Jacobs HS. Hum Reprod. 1995 Aug;10(8):2107-11.