Polikistik Over Sendromu’nda Kilo artışı ve Şişmanlık

Dr. Burak Hacıhanefioğlu

polikistikover.net internet sitesinde yer alan tıp içerikli yazı ve videoların tümü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Burak Hacıhanefioğlu tarafından hazırlanmış olup, telif hakları yasal koruma altına alınmıştır. İzinsiz kaynak gösterilerek dahi başka bir yerde yayınlanamaz.

Kadınlarda Yağlanma artışı, Şişmanlık kısır döngü mü ?

Polikistik over sendromu olan kadınların büyük bir kısmında kilo fazlalığı görülmektedir. Son yıllarda doğal olmayan ve hazırlanması kolay besinlere yönelen kadınlar eskiden protein ağırlıklı beslenirken şimdi artık daha çok karbonhidrat tüketmeye başladılar. Hareketsiz bir yaşam süren kadınlarda beslenme biçimindeki bu değişiklik kilo artışını kolaylaştırmaktadır.

Beyin Açlık ve Tokluğu Kontrol Ediyor..

Polikistik over sendromu olan kadınların bir kısmı ise normal kilolu ve hatta zayıftır, fakat genellikle bu kadınların vücutlarındaki yağ miktarının, kas miktarına oranı normalden daha fazladır. Örneğin; 90 kg ağırlığında polikistik over sendromu olmayan sporcu bir kadının vücut yağ oranı, 45 kg ağırlığında polikistik over sendromu olan başka bir kadının yağ oranından daha az olabilmektedir. Yağ dokusu erkeklik hormonlarının üretildiği yerlerden biri olduğu için 45 kg ağırlığında ve yağ dokusu miktarı fazla olan kadında, 90 kg ağırlığında ve yağ dokusu miktarı az olan kadından daha fazla miktarda erkeklik hormonu üretilmektedir.

Enerji üretimi için Şeker, Yağ ve Protein Yakıt Olarak Kullanılıyor..

İnsan vücudunu kas, yağ, su ve kemik oluşturmaktadır. Kas ile yağ beslenme biçimi ve hareket miktarına bağlı olarak birbirine dönüşebilmektedir. Kas (İskelet kası) miktarı arttıkça yağ miktarı azalmaktadır. Kaslar yağları enerji (kalori) olarak kullanarak yağların azalmasına neden olmaktadır. Kas fazla miktarda ise hareket fazla olmasa bile kas miktarı ile doğru orantılı olarak daha fazla miktarda yağ enerji (kalori) olarak tüketilmektedir. Buna karşılık yağlar kaslardan çok daha az miktarda enerji (kalori) harcadığı için kas miktarı az ve yağ miktarı fazla olan kişilerde metabolizma hızı yavaşlamakta ve bunun sonucunda yağlanma miktarı zaman içinde gittikçe artmaktadır. 

Polikistik over sendromu olan kadınların vücut şekilleri kas ve yağ miktarlarına ve dağılımlarına göre farklılık gösterir..

1-Vücutlarında toplam yağ miktarı fazla ve kas miktarı az olan şişman veya fazla kilolu kadınlarda kol ve bacakta bulunan kas miktarının arttığı buna karşılık karın ve bel bölgesinde bulunan kas miktarının azaldığı görülmektedir (erkek tipi kaslanma). Vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının arttığı buna karşılık kalça ve bacakta bulunan yağ miktarının azaldığı görülmektedir (erkek tipi yağlanma).

2-Vücutlarında toplam kas miktarı normal veya fazla olan buna karşılık yağ miktarı normal veya az olan normal kilolu veya zayıf kadınlarda erkek tipi kaslanma olsun ya da olmasın vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının arttığı, vücudun alt kısmında yani kalça ve bacakta bulunan yağ miktarının azaldığı görülmektedir (erkek tipi yağlanma).

3- Vücutlarında toplam yağ ve kas miktarı normal seviyede olan normal kilolu ve zayıf  kadınlarda karın ve bel bölgesinde bulunan kas miktarının arttığı buna karşılık   kol ve bacakta bulunan kas miktarının azaldığı görülmektedir (kadın tipi kaslanma). Vücudun üst kısmında yani karın ve bel bölgesinde bulunan yağ miktarının azaldığı buna karşılık  kalça ve bacakta bulunan yağ miktarının arttığı görülmektedir (kadın tipi yağlanma).

Polikistik over sendromu olan kadınların büyük bir kısmı fazla kilolarını vermeye ve kilo almamaya çalışmaktadır. Diyet programları tek başına uygulandığında genellikle kalıcı sonuçlar alınamamaktadır. Çünkü esas sorun yaşam biçiminden kaynaklanmaktadır. Polikistik over sendromu şikayetleri genellikle hareketli bir yaşam biçiminden daha hareketsiz bir yaşam biçimine geçilmesiyle birlikte ortaya çıkmaktadır (Okuldan mezun olup masa başında iş hayatına başlamak gibi). Bu nedenle kişinin önce oturup kendi yaşam biçimini gözden geçirmesi ve bu yaşam biçiminin kilo almasına neden olduğunu farketmesi gerekir.

Polikistik over sendromu’nda karın (Bel) bölgesindeki yağlanma artışı kalça bölgesinden daha fazla olan kadınlarda bel çevresinin, kalça çevresine oranı artmaktadır. Karın bölgesi yağlanmasının, kalça bölgesinden fazla olması insülin direncinin önemli bir göstergesidir. Polikistik over sendromu olma şüphesi olan normal kilolu veya zayıf bir kişide dahi bel çevresinin, kalça çevresine oranının normalden fazla olması insülin direncinin bir belirtisi olabilir.

Kilo fazlalığı insülin direncine neden olmaktadır. İnsülin direncine karşı pankreas normalden fazla miktarda insülin hormonu üretir. Bu nedenle insülin direnci durumunda kanda daha fazla miktarda insülin dolaşır. Aşağıdaki resimde insülin den çıkan siyah renkli oklar insülin direnci nedeniyle kanda fazla miktarda bulunan insülinin polikistik over sendromu’nda yaptığı olumsuz etkileri göstermektedir. Polikistik over sendromu olan kadınların büyük bir kısmında kilo fazlalığı vardır. Kilo alınması nedeniyle oluşan yağlanma artışı polikistik over sendromu’nda görülen adet düzensizliği, hamile kalmakta zorluk yaşanması, tüylenme artışı, sivilce ve saç dökülmesi şikayetlerinin ortaya çıkmasına ve şiddetinin artmasına neden olmaktadır. Buna karşılık, fazla kiloların verilmesi insülin direncini azaltarak şikayetlerin düzelmesini sağlamaktadır.

Yukarıdaki resimde yağ dokusundan çıkan ve SHBG’ yi (sex hormon binding globulin) işaret eden siyah renkli ok yağlanma artışının erkeklik hormonlarını (androgen) bağlayıp onları etkisiz hale getiren bağlayıcı madde (SHBG) miktarını azalttığını göstermektedir. SHBG miktarının azalması erkeklik hormonlarının miktar ve etkinliğinin artmasına sebep olmaktadır. Yukarıdaki resimde yağ dokusundan çıkan ve androgen olarak gösterilen erkeklik hormonlarını işaret eden mavi renkli ok erkeklik hormonlarının yumurtalık ve böbrek üstü bezi gibi yağ dokusunda da üretildiğini göstermektedir. Yağ dokusu artışı hem erkeklik hormonlarının üretimini arttırarak, hem de SHBG miktarını azaltarak kanda dolaşan erkeklik hormonlarının miktarının ve etkinliğinin artmasına neden olmaktadır. Buna karşılık, yağ dokusunun azalması erkeklik hormonlarının miktarını azaltır ve SHBG miktarını arttırır. Bu nedenle polikistik over sendromu’nda fazla olan yağ dokusunu azaltacak şekilde kilo verilmesi tüylenme artışı, adet düzensizliği, sivilce, saç dökülmesi gibi şikayetlerin azalmasına ve daha kolay hamile kalınmasına neden olmaktadır.

Polikistik Over Sendromu olan kişilerin beslenme biçimi kanda bulunan insülin miktarını düşük seviyede ve sabit tutacak şekilde olmalıdır. İnsülin yapımını karbonhidrat içeren besinler, protein içeren besinlerden çok daha fazla miktarda arttırmaktadır. Bu nedenle polikistik over sendromu olan kişilerin karbonhidrat miktarı düşük, buna karşılık protein miktarı fazla olan besinleri tüketmeleri gerekir.

Glisemik indeksi düşük olan yani kanda insülin miktarını hızlı bir şekilde yükseltmeyen ve aynı zamanda sindirimi yavaş olduğu için tokluk hissi yaratan lif içeriği fazla olan karbonhidrat çeşitleri tercih edilmelidir.

Beslenme programları tek başına uygulandığında genellikle kalıcı sonuçlar alınamamaktadır. Fazla kiloların verilmesi ve verilen kiloların korunması için kişinin günlük hareketini arttırması da en az beslenme biçimi kadar etkilidir. Düzenli olarak yapılan spor (yürüyüş gibi) kilodan bağımsız olarak yani kişi fazla kilolu olsa dahi vücutta bulunan yağ dokusunun yerini kas dokusunun almasını sağlayarak insülin direncini azaltmaktadır. Bu şekilde insülin direncinin azalması aynı zamanda bir açlık hormonu olan insülin hormonunun da kanda azalmasına neden olur. Bu durum kişinin iştahını özellikle karbonhidratlara olan isteğini azaltarak uyguladığı beslenme programından sonuç almasını kolaylaştırır.